ROZWIĄZANIE

Zagadnienie specjalnego zasiłku opiekuńczego w sposób kompleksowy uregulowane zostało przez ustawodawcę w art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Zgodnie z ust. 1 wyżej wskazanego artykułu „ Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:

1) nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub

2) rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej

W celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.”

Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że „celem specjalnego zasiłku opiekuńczego jest w istocie rekompensata Państwa za sprawowanie faktycznej opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, powodująca w konsekwencji niemożność wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej przez opiekuna.”

W niniejszej sprawie dla niepełnosprawnego, który jest jednocześnie osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną ustanowiony został opiekun prawny w osobie żony niepełnosprawnego. Tymczasem faktyczną opiekę nad ojcem sprawuje jego córka, która w związku z powyższym złożyła w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Skarszewach wniosek o przyznanie specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Wskazać należy, iż tego typu sytuacja jest prawnie dopuszczalna. Do głównych obowiązków opiekuna prawnego zaliczyć należy bowiem zgodnie z art. 154 kro w zw. z art. 175 kro,  sprawowanie pieczy nad osobą ubezwłasnowolnionego tj. np. zapewnienie tej osobie środków do życia i opieki medycznej, pełnienie zarządu nad majątkiem osoby ubezwłasnowolnionego oraz reprezentowanie go w stosunku do osób trzecich podczas dokonywania czynności prawnych lub składania oświadczeń woli. Przyjąć należy jednak, iż obowiązek sprawowania faktycznej opieki nad osobą niepełnosprawną, ubezwłasnowolnioną i takiej opieki wymagającą nie został całkowicie i wyłącznie scedowane na osobę opiekuna prawnego.

Kwestią do rozpatrzenia pozostaje ew. konieczność uzyskania zgody opiekuna prawnego na osobę opiekuna faktycznego.

Należy rozważyć czy ew. zgoda  jest niezbędna do uzyskania świadczenia. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na treść art. 23 ust. 2 pkt 4 ustawy stwierdzające, iż do wniosku należy dołączyć m.in. inne zaświadczenia lub oświadczenia oraz dowody niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych. Również w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń rodzinnych oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych (Dz. U. poz. 1466). w § 9 Rozporządzenia, ustalając prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, uwzględnia się, poza odpowiednimi informacjami wskazanymi w § 2-4, również odpowiednio:

1) dokumenty, o których mowa w § 5 pkt 3, 5 i 6;

2) zaświadczenie albo oświadczenie, o których mowa w § 6 pkt 2;

3) inne dokumenty, w tym oświadczenia, niezbędne do ustalenia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
 

Ustawodawca wskazuje na oświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia, czyli muszą to  być oświadczenia niezbędne do weryfikacji okoliczności z art. 16 a ustawy. Można wnioskować, iż ewentualne uzyskanie oświadczenia opiekuna prawnego potwierdzającego albo negującego okoliczności dotyczące warunków z art. 16 a ustawy,  byłoby materiałem dowodowym w sprawie obok rodzinnego wywiadu środowiskowego z art. 23 ust. 4 e ustawy. Kwestią sporną jest, czy byłoby to oświadczenie niezbędne do ustalenia świadczenia. Ustawodawca w sposób jednoznaczny nakazał poprzez dyspozycję art. 23 ust. 4 e ustawy, przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego w celu weryfikacji okoliczności warunków o których mowa w art. 16 a ustawy.  Ponadto w przypadku wątpliwości do co spełniania warunków o których mowa w art. 16 a, organ przeprowadza aktualizację wywiadu. To są dowody niezbędne. W ocenie opiniującego uzyskanie oświadczenia opiekuna prawnego potwierdzającego albo  przeczące okolicznościom z art. 16 a ustawy, nie jest niezbędne do wydania decyzji w sprawie szo. Może być jak najbardziej dowodem na podstawie art. 75 § 1 kpa, lecz ustawodawca przewidział dowód niezbędny dla weryfikacji okoliczności z art. 16 a ustawy poprzez konieczność przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz w razie wątpliwości – aktualizację wywiadu środowiskowego.

Tak jak wyżej wspomniano, do obowiązków opiekuna prawnego należy  zgodnie z art. 154 kro w zw. z art. 175 kro,  sprawowanie pieczy nad osobą oraz pełnienie zarządu nad majątkiem osoby ubezwłasnowolnionego. Opiekun prawny podlega nadzorowi sądu opiekuńczego (art. 155 § 1 kro) i jest zobowiązany do w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż raz do roku składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką (art. 166 § 1 kro). Z tych względów opiekun prawny jedynie sądowi opiekuńczemu wskazuje fakt sprawowania faktycznej opieki przez daną osobę. Jeżeli rodzinny wywiad środowiskowy wykaże fakt sprawowania faktycznej opieki przez córkę, to oznacza to, że opiekun prawny jako ten który winien sprawować ogólną pieczę na osobą podopiecznego, co do zasady wyraża zgodę na osobę opiekuna faktycznego. Jeżeli byłoby inaczej, oznaczałoby to to nienależyte wykonywanie obowiązków opiekuna prawnego. Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż szo ma funkcję kompensującą dla opiekuna faktycznego, a nie dla podopiecznego. Ustawodawca w przesłankach materialnych wskazanych w art. 16 a nie obliguje przyznania prawa do szo od zgody opiekuna prawnego. Tym nie mniej, taka zgoda choć w ocenie opiniującego nie może być uważana za niezbędną do rozpatrzenia podania (tym samym obowiązek dostarczenia nie może być obarczone rygorem 24 a ustawy o pozostawieniu podania bez rozpoznania), oświadczenie o wyrażeniu takiej zgody byłoby korzystne dla organu.

Mając na uwadze powyższe rozważania przyjąć należy, iż w niniejszej sprawie adresatem decyzji administracyjnej dotyczącej przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego będzie opiekun faktyczny niepełnosprawnego. Co za tym idzie, to również na rzecz opiekuna faktycznego dokonywana będzie wypłata świadczenia i nie jest ku temu konieczna zgoda opiekuna prawnego, bowiem warunkiem przyznania świadczenia jest zbadanie przez organ zaistnienia przesłanek z art. 16 a ustawy o świadczeniach rodzinnych, a posiadanie zgody nie jest niezbędne do przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego, dlatego że w/w przepis nie wymienia jako warunku sine qua non przyznania świadczenia, od istnienia aprobaty opiekuna prawnego.

autor: r.pr. Ewa Bożko-Kozikowska - Kancelaria Prawna Gramatowscy

PODSTAWA PRAWNA

Tobie też możemy pomóc!
Skontaktuj się: